بخشی از مطلب

تفاوت فیزیکی در بازارهای شهرهای سنتی ایران متاثر از ویژگیهای اقلیمی و محیطی هر منطقه بوده که این امر در نوع مصالح وفرمهای به کار گرفته شده در ساخت بازارهای هر منطقه مشهود می باشد اما از لحاظ ویژگیهای فضایی و کارکرد هر فضا در بازارها (عناصر تشکیل دهنده بازار ) وجه تشابهاتی در نقاط مختلف وجود دارد که می توان به راسته ، سرا ، تیمچه و قیصریه اشاره نمود . راسته ها که اصلی ترین عنصر بازار محسوب می گردند مسیرهایی سرپوشیده هستند که در دو طرف آنها دکانهایی به صورت به هم پیوسته قرار گرفته اند و شکل و وسعت آنها بستگی به نوع کالایی داشته که در آنها عرضه می شده است ، تقاطع دو راسته به چهار سوق معروف است که از معماری متفاوتی برخوردار بوده وسقف گنبدی شکل آنها جلوه ای زیبا به فضای بازار می بخشد . سرا نیز عنصری دیگر از فضای بازار می باشد که عبارتست یک حیاط که حجره هایی به صورت پیوسته حول آن شکل گرفته اند و به لحاظ خصوصیات معماری در شهرهای مختلف متفاوت می باشند در بعضی شهرها آنها دارای معماری ساده ای بوده و درشهرهایی چون  اصفهان ، اراک و تهران از معماری زیبایی برخوردار هستند مانند سرای نوذری ، سرای کتابفروشها ، سرای کاشانی  در اراک که از فضاهای زیبا و دیدنی در مجموعه بازار اراک هستند اما به طور کلی هشت طرح را می توان برای سراها در نظر گرفت که عبارتند از :

– سرا با رواق و ایوان سراسری در همه طبقات
– سرا با ایوان سراسری در سه طرف
– سرا با رواق و ایوان سراسری و راهروهای داخلی
– سرا با رواق و ایوان سراسری در یک طبقه
– سرا با رواق و ایوان سراسری در دوطبقه
– سرا با مهتابیهای دورتا دور
– سرا با ایوان و گوشه های پخ
– سرا با صحن سرپوشیده

قیصریه ها به طور معمول اختصاص به تولید و عرضه کالاهای گرانبها داشته و بدین علت نیز در دو انتهای این عنصر از فضای بازار درهای بزرگی تعبیه شده تا امنیت آنها فراهم گردد . تیمچه ها که معمولا مرکز چند تجارتخانه مشابه بودند به ۳ شکل ساخته می شدند ؛ یا به صورت دو طبقه و مسقف و یا بدون سقف و نیز یک طبقه با و یا بی سقف . قهوه خانه و چایخانه ، سقاخانه ، مدارس علمیه ، آب انبار از دیگر عناصری هستند که در بازارها در نظر گرفته می شدند تا مردم به سهولت نیازهای خود را تامین نمایند و از امکانات بهره گیرند .  نکته قابل توجه دیگر درمورد ویژگیهای فیزیکی بازارهای ایرانی تعبیه نورگیرهای زیبا در سقف می باشد که شعاع های نور جلوه خاصی به فضای بازارها داده و فضا را برای عابران دلنشین وجذاب می سازند وهویت متمایزی را نیز به فضا می بخشند.
_ شناخت و بررسی بازارهای سرپوشیده

_ بررسی وضعیت بازار تبریز
_ عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی
_ راسته فرعی
_ دالان
_ خانبار یا کالنبار
_ چهارسو
_ قیصریه
_ میدان
_ جلوخان
_ حجره
_ تیمچه
_ سرا (خان)
_ معرفی بازار تبریز
_ تاریخچه و مشخصات بازار تبریز

بازسازی و مرمت مجموعه بازار تبریز ، به احتمال قوی همزمان با بنای باروی شهر به همت نجفقلی خان بیگلربیگی از سال ۱۱۹۴ هجری آغاز شد. بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته سر پوشیده شمالی – جنوبی – شرقی و غربی تشکیل شده است.
عرض بازارها بین چهار تا پنج متر و بلندی سقف آنها پنج تا شش متر است که در مقایسه با سقف بازارهای نقاط گرمسیری ایران کوتاه تر است.
راسته های اصلی توسط راسته های فرعی به هم متصل شده اند و فضاهای بین آنها سراها و کاروانسراها و تیمچه ها بنا شده است. تقاطع راسته ها را در سه راهیها و چهارراهیها (چهارسوقها) طاقهای گنبدی پوشانده است. بزرگترین گنبد بازار، گنبد تیمچه امیر و زیباترین قسمت آن تیمچه مظفریه است.
مهمترین ورودی بازار تبریز در حال حاضر در انتهای شمالی خیابان فردوسی است. شبکه بازار تبریز بمثابه قلب شهر است و نقش عمده ای در بافت شهر دارد. این بازار که با مساحتی معادل یک کیلومتر مربع در سال ۱۳۵۴ شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. بزرگترین اثر ثبتی کشور و وسیعترین مجموعه مسقف و بهم پیوسته جهان بشمار می رود.

_ معرفی سراها و تیمچه های معروف بازار تبریز
_ شناخت سرای شازده کوچک در بازار تبریز
_ انتظام فضایی قبل و بعد از الحاق پله ها
_ شناخت کاربریهای اطراف بازار تبریز
_ شناخت ساختار کالبدی سرای شازده کوچک بازار تبریز
_ تصاویری از زوایای مختلف بنای بازار تبریز
_شکل گیری نامنظم فضاها پیرامون حیاط کاملا هندسی سرا بازار تبریز
_ شناخت مصالح بکار رفته در بازار تبریز
_ شناخت تزئینات معماری بازار تبریز
_ آسیب شناسی بازار تبریز

_ عوامل طبیعی
_ عوامل بیولوژیکی
_ عوامل اجتماعی