دانلود,پاورپوینت بررسی سبک آذری,pptx
 
  مطلب مفید  
 
سبک آذری سومین مکتب معماری سنتی ایران پس از اسلام می باشد. شروع این سبک مصادف است با استقرار هلاکوخان در مراغه و با روی کار آمدن صفویان نیز پایان می گیرد.
 
این سبک از لحاظ تاریخی و معماری به دو دوره تقسیم می شود. دوره اول حکومت ایلخانان به پایتختی مراغه است که از اواسط قرن هفتم هجری قمری شروع شده و تا دهه آخر قرن هشتم و یورش تیمور به ایران ادامه می یابد.
دوره دوم شامل حکومت تیموریان و به پایتختی سمرقند است. تیمور به هنرمندان علاقه زیادی داشت و در یورش های خود به ایران هنرمندان و صنعتگران را جمع کرده و روانی سمرقند می ساخت اما عصر شکوفایی معماری در دوره تیموری به زمان پسرش شاهرخ برمی گردد که معماران به نامی چون قوام الدین شیرازی و زین العابدین شیرازی به ساخت ساختمان های بزرگی در خراسان بزرگ گماشته شدند.
 
  بخشی از مطلب  
 
 
ویژگی های تزیینات ساختمانی دوره آذری: مقرنس‎کاری که از خصوصیات معمولی معماری سلجوقی بود، در دوره ایلخانان کامل‎تر و مفصل‎تر و متنوع‎تر شد. برخی از ویژگی های مقرنس‎کاری های این سبک در دوره سلجوقی دیده نمی‎شود. مقرنس‎کاری گچی معلق، رواج سفیدکاری تمام مقرنس، گرد آمدن همه مجموعه مقرنس در جاهای هرم شکل یا در مرکز و جلوگیری از پخش اثر تزیینی بر روی همه دستگاه مقرنس. این ویژگی ها در دوره تیموری به کمال خود رسید. دیگر ویژگی برجسته تزیینات معماری در این سبک مهارت فوق‎العاده‎ای در گچ‎کاری و به کار بردن آن به انواع گوناگون است. گچ به عنوان کمک و ماده الحاقی به ساختمان، توپی های ته‎آجری، روکشی مسطح، برجسته‎کاری بلند، تزیین گچی توپر و توخالی، گچ‎کاری وصله‎ای و گچ‎کاری رنگی تا آنجا که روکاری آجری در این دوره به تدریج منسوخ شد. پیرنیا با آنکه می‎نویسد که ویژگی های شیوه آذری معماری ایران چندان است که می‎توان کتاب ها درباره آن پرداخت، در بیان این ویژگی ها به این چند جمله بسنده کرده است. از ویژگی های این شیوه یکی قوس و پوشش معروف به کَلیل آذری است که در مجموعه مزار و خانقاه شیخ‎صفی در اردبیل و همچنین در گنبد خدابنده بیش از هر جای دیگر به چشم می‎خورد. به عقیده وی هرجا چنین قوسی باشد باید ردپای معماری آذربایجانی را جست‎وجو کرد. از نظر ایشان مشخصات دیگر این سبک عبارتند از ریزه‎کاری بنا با آجر و سنگ و خشت رژچین، پوشش لوله‎ای و کجاره‎ای ایوان ها، سادگی شکنج ها و فیل‎پوشهای (فیل‎گوشها، گوشوارها) زیر گنبد، تزیین داخل و خارج بنا با آجرکاری تزیینی پیش‎ساز و گره‎سازی و گچ‎بری پرکار و همچنین آرایش محراب ها و کتیبه‎های چشمگیر با قطعات کاشی و با نقش برجسته ، به کار بردن کاشی معرق  و گاهی نقش و نگار زر و لاجورد و شنگرف در داخل بنا. ش
 
آثار بازمانده: ویلبر فهرستی مشتمل بر بیش از ۱۰۰ اثر ساختمانی با توصیف موجز هر یک همراه با تصاویری از آنها عرضه کرده است. برخی از این آثار عبارتند از: شاه‎چراغ (شیراز)، امامزاده یحیی (ورامین)، میل‎رادکان (۸۸ مشهد)، پیر بکران (لنجان اصفهان)، غازانیه (تبریز)، رَبع رشیدی (تبریز)، جامع نطنز، آرامگاه شیخ عبدالصمد اصفهانی (نطنز)، آرامگاه محمد الجایتو (سلطانیه)، جامع علیشاه (تبریز)، هارونیه (طوس)، مسجد جامع ورامین، شبستان مقبره امام‎ رضا(ع)، مقبره حمداللّه مستوفی (قزوین)، مسجد جامع سمنان، سردر مسجد جامع اصفهان. پیرنیا با توسّعی که در دامنه زمانی این سبک قایل است شاهکارهای بازمانده آن را چنین می‎شمرد: آرامگاه خدابنده، مسجد گوهرشاد، جامع ورامین، جامع یزد، جامع نطنز، مسجد خواجه نصیر مراغه و شمار بسیاری از امامزاده‎ها که در زمان صفویان به آرایش آنها افزوده‎اند
 
با شکوه ترین ساختمان شیوه اذری و شاید کل معماری ایران گنبد سلطانیه است که در کنار ان ارامگاه سلطان محمد خدابنده ساخته شده است
مسجد جامع علیشاه بدستور علیشاه گیلانی ساخته شده وبرای میانسرای بزرگ  مدرسه مناره و برج وسه ورودی بوده است این مسجد دارای
ایوان بسیار بزرگ با دهانه ای حدود ۳۰ متر وستبرای دیوار ایوان ۱۱ متر است.
تهرنگ مسجد جامع ورامین میانسرای چهار ایوانی است نیارش ساختمان دقیق است و امود های پایداری دارد گنبد ان دو پوسته بوده که خود ان ریخته و اهیانه مانده است  که گنبد ناریه است شبستان ان با تاق های اهنگ و از چهار بخش پوشیده   شده است در ایوان جلوی گنبد خانه گونه ای ترمبه پتگانه زیبا کار شده است
مسجد جامع اردکان، متعلق به قرن دهم هجری قمری و از بناهای تاریخی، مذهبی بافت قدیمی شهر است. بنای خشت و گلی مسجد شبستان بزرگ، ایوان رفیع و گنبدی به وسعت ?? متر مربع دارد که در ??? سال گذشته ۵ بار مرمت شده است. قدیمی‌ترین اثر این مسجد زیرانداز – زیلویی – است متعلق به سال ???? هجری قمری که در موزه مردم‌شناسی اردکان نگه‌داری می‌شود. مسجد جامع اردکان با اینکه تزئینات و کاشیکاری ندارد، مزین به یک در ورودی با ارزش هنری است. این درب به شکلی بسیار زیبا با صدها قطعه چوب پنج ضلعی ساخته شده است. روی دماغه در، ۸ قطعه فلز به شکل مربع بوده که ۴ قطعه آن باقی مانده است. محراب مسجد با قطعه‌های کاشی، متعلق به اوایل دوره صفویه مزین شده است و در میان آنها سنگ مرمر نصب شده است. مسجد جامع اردکان یادگاری از دوران تیموری است که در مجاورت خود بازار و حمام را جای داده است. در بخش شرق، قسمت شبستان ساخته شده که با ستون‌هایی چهار ضلعی در ۲ ردیف با ۶ ستون، بنا را پا برجا نگه داشته است. در حیاط مسجد یک چاه برای استفاد نماز گزاران از آب آن وجود داشته که به چاه صاحب‌الزمان معروف است. یکی از مهمترین قسمت‌های جانبی مسجد جامع اردکان درب ورودی است با کوبه‌هایی به شکل دو سر اژدها. سبک معماری این مسجد آذری و از نشانه‌های آن گنبد خانه‌ای و یک ایوانه با رواق‌هایی در اضلاع شرقی و غربی که درب ورودی و اصلی بنا روبروی گنبد خانه باز می‌گردد. این مسجد از گونه مساجد یک ایوانی دارای یک صحن است که گنبدخانه و ایوان و رواق‌های اطراف بخش تابستانه آن را تشکیل می‌دهد. مسجد جامع اردکان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی قرار دارد.
دوره: ??? ه.ق (??? ه.ش)
این مجموعه شامل مسجدی است که ساختمان بخش های مختلف آن میان سال های ??? و ??? هجری (????-? و ????-??م) به پایان رسیده است، به اضافه مقبره شیخ عبدالصمد اصفهانی، مورخ ??? ه.ق (????-?م)، ایوان مدخل یک خانقاه ویران شده که ظاهرا به سال ??? یا ??? هجری (????-? یا ????-?م) ساخته شده و یک مناره رفیع مورخ ??? هجری (????-?م).
مسجد که سالم مانده در اصل شامل یک شبستان هشت گوشه است که نمازخانه ای است گنبدی، این شبستان به صحنی چهار ایوانه باز می شود که ایوانهای آن توسط سرسراها و رواقهای مختلف به هم متصل شده اند، صحن از سوی شمال، مشرق و جنوب به کوچه باریکی محدود می شود. این کوچه هنگامی که به جلو مدخل اصلی صحن یعنی مناره و سردر خانقاه می رسد وسیع می شود و به صورت میدانی در می آید.در سمت غرب خرابه های خانقاه که نیز به یک جاده محدود می شود خودنمایی می کند. در این بنا سه محل ورود وجود دارد. یکی در جنوب و دو دیگر در شمال. درهای شمالی هم سطح با صحن هستند ولی در، جنوبی توسط یک راهرو وسیع و ?? پله بلند به صحن راه دارد. بنابراین ارتفاع این ?? پله نشانگر اختلاف سطحی اسات که میان کف صحن و کف کوچه جلو مدخل جنوبی وجود دارد. نتیجه می گیریم که بخشی از شبستان هشت گوشه، پایین تر از سطح زمین قرار گرفته است.
در کتاب فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران صفحه ?? و ?? آمده است که : مسجد جمعه دارای امتیازات خاصی از نظر معماری و کاشیکاری می باشد. متعلق به قرن ششم ه.ق است. کتیبه ای بر در آن مورخ بسال ??? هجری می باشد. ساختمان ایوان شمالی و طاق مرتفع و تزیینات گچبری داخل ایوان جالب است. این مسجد دارای درهای قدیمی است، در روی دو در آن تاریخ سال ??? و ??? و???? ه.ق حک شده است. هم چنین سه لوح سنگی در ایوان مسجد نصب شده که کلا دال بر تعمیرات و فهرست موقوفات این جامع می باشد. خانقاه شیخ عبد الصمد اصفهانی بنای گنبددار هرمی شکلی است، که از نظر ساختمان و معماری و دارا بودن تزیینات گچبری و محراب کاشی و ضریح چوبی شهرت خاصی دارد. این محراب مورخ بسال ??? ه.ق می باشد، کتیبه کاشی سر در خانقاه به خط ثلث مورخ بسال ??? ه.ق است، لوح سنگ مرمر سر در دارای تاریخ ??? هجری قمری است. مناره خانقاه دارای کاشیکاری زیبا و کتیبه ای که در پایان آن سال ??? هجری قمری خوانده می شود.
در فهرست ویلبر، معمار مقبره شیخ عبد الصمد ابراهیم بن اسماعیل بناء اصفهانی و معماران ایوان شمالی مسجد جامع نطنز (کتب) محمد رضا الامامی و حیدر و تاریخ ساخت ??? ه.ق قید شده است
غیاثیه خرگرد در مجاورت روستای خرگرد در ۵ کیلومتری خواف بر سر راه تایباد نزدیکی افغانستان واقع شده است . این مدرسه تاریخی از جمله ابنیه چهار ایوانی و آجری است که در زمان شاهرخ تیموری به سعی پیر احمد خوافی به سال ۸۴۸ ه . ق ساخته شده است.
این مدرسه از مهمترین و زیباترین بناهای ناحیه شرق ایران و منطقه خراسان است . و هنرمند ترین معماران آن زمان یعنی استاد قوام الدین و غیاث الدین شیرازی آنرا ساخته اند . زیبایی و استحکام بنا به گونه ای است که امید می رفته قرن ها ی متمادی مرکز پر جنب و جوش تعلیم و تربیت باشد اما شرایط خاص آن روزگار مجال چنین مرکزیتی را به غیاثیه نداده بود , با این صورت اگر چه مدرسه اکنون بیش از پانصد و پنجاه سال عمر دارد اما عمر مفید آن چندان نپایید . علت اینکه غیاثیه زود از مرکزیت علمی بیرون رفت , این بود که این مدرسه توسط یک سلطنت سنّی ساخته شده بود و بعد از ۶۰ سال که شیعه مسلط شد و صفویان قدرت را به دست گرفتند, شاه اسماعیل متوجه خواسان شد و ۷۰ تن طلبه و مدرس غیاثیه را عرصه تیغ تعصب خود نمود . شاید این منبع راست نباشد ولی به هر حال مدرسه غیاثیه دیگر نمی توانست به شکل قدیم خود رونق داشته باشد و جایی برای خود در عالم دانش و فرهنگ باز کند .[۱۴]
بانی مدرسه چنانچه که قبلاً اعلام کردیم غیاث الدین پیر احمد خوافی وزیر شاهرخ تیموری است این مرد در طول ۴۰ سال که شاهرخ از سر حدختا تا نواحی روم سلطنت نمود , صاحب اختیار بود و بعد از کناره گیری از وزارت به طواف بیت الله الحرام رفت و درمراجعت  زندگی را بدرود گفت. معماران مدرسه غیاثیه , غیاث الدین شیرازی و قوام الدین شیرازی و این دومی هنرمند قابل و چیره دست و خلاقی بوده است که آثار زیبای دیگری هم به گنجینه هنر معماری ایران پیشکش کرده است . از جمله مسجد گوهر شاد مشهد , مزار
مجموعه امیر چخماق که یکی از شاخص ترین مجموعه‌های تاریخی شهر یزد محسوب می‌شود تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع شده و یکی از نقاط سوق الجیشی و مهم یزد محسوب می‌شود. این مجموعه با ارزش که نقطه خیابان‌های اصلی شهر است شامل مسجد، تکیه، بقعه ستی فاطمه، بازارچه حاجی قنبر، آب انبار ستی فاطمه، نخل و آب انبار تکیه امیر چخماق می‌باشد. این مجموعه از آثار قرن نهم هجری است که امیر جلال‌الدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری هنگامی که به حکومیت یزد رسید با همکاری همسر خود ستی فاطمه خاتون برای آبادانی، شهر آن را بنیان نهاد. بانیان در شمال مسجد، میدانی ایجاد کردند که هم اکنون پابرجاست و مرکز شهر یزد است. این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده است، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده است. اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شده ‌است . البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج پیدا کرده است.
مسجد میر چخماق با کاشی‌های معرق و طاق‌های مقرنس اثری است که از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قراردارد و به مسجد جامع نو نیز معروف است. در این مجموعه دو آب انبار به نام‌های ستی فاطمه و تکیه امیر چخماق (آب انبار حاجی قنبر) وجود دارد که آب انبار ستی فاطمه در کوچه شیخ اسداله در ضلع جنوبی میدان امیر چخماق قرار گرفته و مربوط به دوره صفویه است. در حالی که آب انبار تکیه امیر چخماق در حد فاصله تکیه و بازارچه حاجی قنبر واقع شده و احتمالاً قدمت آن نیز به دوره صفویه می‌رسد. این آب انبار در حال حاضر به عنوان موزه آب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 
گور امیر با گنبدی زیبا نمایان بود و در اطراف آن درختان سر سبز و دیگر مناظر دیدنی مشاهده می­شد. پس از حدود صد قدم، آرامگاه تیمور با سنگ فرش­های معمولی و کمی پایین­تر از سطح زمین قرار داشت. یک درب ورودی زیبا با دو مناره بدون سر داشت که نام استاد هنر محمد ابن محمود اصفهانی بر آن، خاطره معماران ایرانی را در ذهن زنده می­کرد و یک چهار دیواری کوتاه نیز گور امیر را در حلقه محاصره خود گرفته بود. گنبد گور امیر، فیروزه‌ای رنگ با ۶۴ ترکه با کاشی معرق آراسته شده و شیارهای زیاد و زیبایی را به صورت عمودی شکل داده بود. این ترفه هنر، زیباترین گنبدی بود که در طول عمرم دیده بودم. وارد صحن و ایوان و سپس زیر گنبد شدیم.
 آنچه مرا به اندیشه وا می­داشت، رحل سنگی بزرگی بود که بالای تختی در صحن بیرونی آرامگاه نصب شده بود. این رحل به اندازه­ای بزرگ بود که برخی بانوان نیت می­کردند و از زیر آن می­گذشتند. اما چیز دیگری نیز در ذهنم خلجان می­کرد: شاید این رحل برای همان قرآنی تراشیده شده بود که بایسنقر نوشت و آن را با چند شتر از جایی به جایی می­بردند. چند صفحه از آن قرآن نیز در کتابخانه آستان قدس نگهداری می­شود و متاسفانه آن چند صفحه هم با نقاشی­های جدیدی که در پنجاه سال اخیر بر آن شده، از نفاست افتاده است.
لحظه‌ای که با تمام وجود قدم به درون مسجد کبود نهادیم، با آنکه از آن همه زیبایی چیز زیادی به جای نمانده، باز هم این فضای ایرانی – اسلامی است که روحمان را با دنیایی از عرفان و ملکوت گره می‌زند.
در مرکز استان آذربایجان شرقی هستیم، استانی که در طول تاریخ مردمان غیورش مرزهای آن را از تجاوز قبائل مختلف در امان نگه داشته و هنرمندان ایرانی نیز با ساخت بنایی چنین آسمانی مرهمی بر دردهای مردم این خطه کهن بودند.
 
هنگامی که در این شهر تاریخی به گشت و گذار پرداختیم در خیابان امام خمینی بعد از چهارراه منصور، در پارکی حقیر، بنایی اصیل نظرمان را به خود جلب کرد.
مسجد کبود که عمارت مظفریه نیز خوانده می‌شود به دستور جهانشاه بن شاه یوسف از فرمانروایان قره قویونلو ساخته شده است. ولی ادامه کار بنا به خواست خاتون جان بیگم زوجه جهانشاه و در سال ۸۷۰ ه‍. ق به پایان رسید.
این بنای تاریخی به دلیل اهمیت زیادی که دارد، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و به دست جوانان هنرمند ایرانی در حال بازسازی است.
در محوطه بیرونی مسجد این غازهای سفید و کودکان در حال بازی هستند که به استقبال بازدید کنندگان می‌آیند. پس چه شد آن همه عظمت که این بنا در طول تاریخ شاهد آن بوده؟!…
همانطور که از نامش پیداست، این عمارت تماما با کاشی‌های لاجوردی و فیروزه فام پوشیده شده است؛کاشی‌هایی از جنس دریا و آسمان.
در لابلای این فیروزه‌ها، کاشی‌هایی به رنگ سیاه و سفید نیز خود نمایی می‌کنند که به سبک و سیاق معرق در کنار هم با نظمی‌چشم‌نواز چیده شده‌اند.
سر در اصلی مسجد با کاشی‌کاری معرق و کتیبه‌های به خط ثلث و تابلو‌هایی با خط کوفی شامل سوره‌های قرآن از کاملترین نمونه‌های معرق دوران اسلامی‌به شمار می‌روند.
در آرامگاه بنا، هنرمند، از کاشی‌های شش ضلعی لاجوردی برای تزئین استفاده کرده است. ازاره‌ها با تخته سنگ‌هایی از جنس مرمر و با کتیبه‌هایی حجاری شده به نقوش اسلیمی‌ظریف تزیین شده‌اند.
با آنکه هنرمند کاشیکار تمام ظرافت خود را در ساخت آن بکار گرفته است ولی نبود نور کافی درون مسجد، دیده شدن این ظرافت‌ها را با مشکل مواجه کرده است. کاش می‌شد این همه ذوق سلیم را با جلوه بیشتری در انظار بازدید کنند گان نمایان ساخت تا از قدرت نقوش اسلیمی آن کاسته نشود.
 گنبد عظیم مسجد یکی از بزرگترین ساخته‌های آجری معماران دوره ایلخانی به شمار می‌آید. تقسیم وزن گنبد بر روی پایه‌های متعدد آن که از داخل به خوبی دیده می‌شود بزرگترین دست آورد هنرمندان ایرانی در طول تاریخ معماری ایران است که ریشه در دوران ساسانی دارد.
به گفته کارشناسان در هیچ نقطه‌ای از دنیای اسلام این همه ظرافت و عظمت یک جا و در کنار هم پدید نیامده است. ذهن با دیدن این همه زیبایی به آرامشی بدیع دست می یابد ولی چه کوتاه زمانی ست که این احساس ناب با روح آدمی درگیر است زیرا وجود قهوه خانه‌ای با میزو صندلی‌های پلاستیکی رنگارنگ در پارک اطراف مسجد انسان را دوباره به زندگی دنیوی باز می گرداند